Demokracia në Maqedoninë e Veriut nuk po lëviz, ka një polarizim të thellë politik dhe një bllokadë në Parlament që pengon miratimin e ligjeve dhe qytetarët kanë gjithnjë e më pak besim tek institucionet. Këto janë konkludimet kryesore për vendin në raportin e ri të Freedom House. Në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor qytetarët janë të zhgënjyer nga elitat politike
Në një kohë kur pushtimi rus ndaj Ukrainës përbën kërcënimin më të rëndësishëm për paqen evropiane që nga Lufta e Ftohtë, një raport i ri nga Freedom House zbulon një prirje shqetësuese të rënies të demokracisë në shumicën e 29 vendeve në rajon nga Evropa Lindore në Azinë Qendrore. Organizata thekson se vetëm 7 prej tyre tregojnë shenja progresi, ndërsa në 11 ka një kthim prapa.
Maqedonia e Veriut është ndër vendet e Ballkanit Perëndimor ku qytetarët ndihen të zhgënjyer nga elitat vendase që kundërshtojnë reformat demokratike, pasi kjo do të dobësojë kontrollin e tyre mbi fuqinë, vlerëson “Freedom House” – një organizatë me qendër në Uashington e fokusuar në të drejtat e njeriut dhe promovimin e vlerave demokratike. Raporti thekson se edhe qytetarët e Ballkanit Perëndimor ndihen të braktisur nga elitat ndërkombëtare, të cilëve u mungon vendosmëria për t’i dhënë përparësi procesit të anëtarësimit në BE. Në Maqedoninë e Veriut është vërejtur polarizim i fortë politik dhe bllokada parlamentare, të cilat sipas raportit pengojnë miratimin e ligjeve në nivel kombëtar. Megjithatë, theksohet se ka përmirësime në transparencën e autoriteteve, pjesëmarrjen e qytetarëve dhe bashkëpunimin ndërkomunal, gjë që, sipas organizatës, ka një ndikim pozitiv në demokracinë dhe ofrimin e shërbimeve publike.
INTENSIFIKOHET POLARIZIMI POLITIK
Bllokada e Parlamentit një kohë të gjatë i cenon proceset reformuese dhe rrjedhën normale të jetës politike dhe të përditshme në vend, thotë Marko Troshanovski nga Instituti për Demokraci “Societas Civilis”. Por sipas tij, nuk ka perspektiva që polarizimi politik të ulet, por përkundrazi, do të intensifikohet edhe më tej në periudhën e ardhshme. “Sigurisht, një rol të madh në këtë polarizim luan ri-rrjetëzimi i verës së kaluar dhe korniza e negociatave, si dhe ndryshimet e ardhshme kushtetuese që duhet të ndodhin në drejtim të detyrimeve të marra me kornizën e negociatave të BE-së. Mendoj se këtë vit presim një thellim edhe më të madh të atij polarizimi politik, pikërisht për këtë aspekt. Për sa i përket bllokadës parlamentare, sigurisht që polarizimi ka efekt. Ka një bllokim të disa ligjeve nga deputetët dhe grupet e deputetëve, por duhet të themi se vetë zgjidhjet ligjore shpesh janë të nxituara, sipërfaqësore, opozita nuk konsultohet ose anashkalohet plotësisht, ka interesa ekonomike të fshehura në to dhe si të tilla, sigurisht pjesërisht ka kuptim të bllokohet. Aspekt pozitiv është transparenca dhe përfshirja qytetare e komunave në drejtim të rritjes së mëtutjeshme të decentralizimit”, thotë Troshanovski.
Lidhur me anëtarësimin në Bashkimin Evropian, në raportin e “Freedom House” thuhet se qytetarët e Ballkanit Perëndimor janë të zhgënjyer nga pritja dhjetëvjeçare për anëtarësim në Union. Ata janë skeptikë se anëtarësimi në BE është i mundur në afat të shkurtër, por edhe shpresat e tyre afatgjata janë modeste.
ZHGËNJIM NË BALLKAN NGA PRITJA PËR NË BE
Edhe pse në vendet ka ende mbështetje të fortë për anëtarësimin në BE, për qytetarët anëtarësimi në BE është më tërheqës për shkak të përparimit individual, të drejtës për të udhëtuar, punuar ose studiuar jashtë vendit, sesa perspektivat për përparim demokratik në vend, thuhet në raport. “Kredibiliteti i Bashkimit Evropian është dëmtuar pjesërisht për shkak të procesit të zgjerimit për të cilin vendi duhet të bëjë lëshime irracionale që nuk kanë të bëjnë me kriteret e Kopenhagës dhe aq më tepër ky proces, siç thuhet në raport, është e mbrojtur nga çështjet dypalëshe, aq më shumë do të ketë perspektivë dhe do të ketë efekt në drejtim të demokratizimit të shoqërive. Deri atëherë, njerëzit do të jenë dhe do ta shohin Bashkimin Evropian si një vend ku duan të emigrojnë, dhe jo si një Union dhe një entitet që do t’ua përmirësojë jetën në shtëpi”, thotë Troshanovski.
NJË E PESTA E BANORËVE TË BALLKANIT MIGRUAN
Të dhënat nga Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) tregojnë se rreth një e pesta e popullsisë së lindur në rajonin e Ballkanit Perëndimor jeton jashtë vendit, kryesisht në disa vende anëtare të OECD. “Duke pasur parasysh krizën e besimit që përfaqëson ky eksod, ndoshta nuk është për t’u habitur që institucionet demokratike vazhdojnë të mos lëvizin në vitin 2022”, thotë Freedom House.
Vendet në raport, të cilat nuk janë anëtare të BE-së, vlerësohen si regjime hibride të pozicionuara në zonën gri midis demokracisë dhe autokracisë. Por ende për vitin 2022 ata marrin më shumë përmirësime të notave sesa rënie. Proceset e shterura për anëtarësimin e Ballkanit Perëndimor në BE e përforcojnë zhgënjimin dhezvogëlojnë fuqinë e BE-së për të nxitur reformat, thuhet në raport. Sfidat e anëtarësimit janë rritur vetëm me shtimin e Bosnjë dhe Hercegovinës, Moldavisë dhe Ukrainës si kandidatë zyrtarë për anëtarësim në BE, potencojnë nga Freedom House.
DEMOKRACIA PO SHKON PRAPA
Në rajonin që shtrihet nga Evropa Qendrore në Azinë Qendrore, qeverisja demokratike ka qenë sërish në rënie këtë vit, duke shënuar vitin e 19-të radhazi të rënies. Ndërsa komuniteti ndërkombëtar ishte dëshmitarë i invazionit të plotë të Moskës ndaj Ukrainës, regjimet autokratike vazhduan në sulmin e tyre të brendshëm ndaj mbetjeve të pavarësisë institucionale të medias, qeverisjes vendore dhe veçanërisht shoqërisë civile, thuhej në konkluzat kryesore të Raportit.
Pushtimi i Ukrainës nga Moska përfaqëson sfidën më të madhe për paqen, lirinë dhe demokracinë në Evropë që nga fundi i Luftës së Ftohtë, thekson “Freedom House”. “Derisa ukrainasit vazhdojnë të luftojnë për vetë ekzistencën e vendit kundër një regjimi autoritar me ambicie perandorake dhe qëllime gjenocidale, ndikimi i luftës vitin e kaluar u ndje në të 29 vendet e mbuluara nga raporti i ‘Kombeve në Tranzit’ nga Evropa Qendrore në Azinë Qendrore”, potencojnë autorët. Rezultatet e demokracisë në këtë raport u ulën në 11 nga 29 vende dhe u përmirësuan në 7.
Mali i Zi, ashtu si Maqedonia e Veriut, përjetoi mosfunksionim akut politik gjatë vitit, por rezultatet për demokracinë lëvizin në drejtim të kundërt, thekson “Freedom House”. Rezultatet e Shqipërisë janë gjithashtu të përafërta me ato të Maqedonisë së Veriut dhe Malit të Zi për sa i përket zhvillimit demokratik, por sondazhet në vend tregojnë se shqiptarët janë më optimistë për potencialin e anëtarësimit të vendit në BE, i cili duhet të sigurojë jo vetëm prosperitet ekonomik, por edhe standarde më të mira demokratike. “Institucionet demokratike në Shqipëri sfidohen nga politika partiake klienteliste, një proces i prapambetur i rishikimit gjyqësor dhe korrupsionit të pakontrolluar”, thuhet në raport.
Për Serbinë dhe Kosovën thuhet se kanë marrëdhënie të tensionuara mes dy vendeve që vazhdojnë të minojnë progresin demokratik, megjithëse në mënyra të ndryshme. Në Kosovë, u vunë re “përpjekje të jashtëzakonshme” nga shoqëria civile e Kosovës për të realizuar ndryshime pozitive të politikave për dhunën me bazë gjinore dhe ndarjet etnike, por thuhet se ato u errësuan gjatë vitit nga një rritje e dhunës në veriun me shumicë serbe të Kosovës, ku ndikimi dhe aktivitetet e qeverisë serbe vazhdojnë të minojnë autoritetin e plotë të Kosovës mbi territorin e saj. Serbia renditet ndër vendet ku partitë në pushtet gjejnë mënyra më delikate për të mbrojtur interesat e tyre, së bashku me Gjeorgjinë dhe Hungarinë ku bëhen përpjekje për të manipuluar votuesit dhe për të fshehur veprimet e tyre antidemokratike pas respektimit formal të procedurave kushtetuese dhe ligjore. (koha.mk)
