Turqia dhe Perëndimi: Kush po kontrollon kë?

Redaksia
Publikuar nga Redaksia 25 Janar, 2023 22:28

Turqia dhe Perëndimi: Kush po kontrollon kë?

Argumenti se zhvendosja e Turqisë drejt lindjes dhe veprimet e NATO-s (si refuzimi i saj për të marrë dritën jeshile të anëtarësimit të Suedisë dhe Finlandës) po minon kohezionin e Aleancës transatlantike, po fiton terren, por nuk është ende pozicioni i shumicës. Disa njerëz pyesin: A është më mirë për Greqinë dhe Perëndimin nëse Turqia qëndron në kampin perëndimor apo jo?

Nga Konstantinos FILIS

Turqia ka qenë në një proces demokratizimi që nga fillimi i viteve 1950. Nisja e këtij procesi përkoi me pranimin e vendit në NATO, i cili padyshim u nxit nga nevoja e periudhës së Luftës së Ftohtë dhe nevoja për të frenuar kërcënimin sovjetik. Demokratizimi i Turqisë është ende një punë në progres; në fakt, nën Rexhep Tajip Erdogan – dhe në kundërshtim me pritshmëritë fillestare – vendi ka përjetuar një kthim të rëndë demokratik. Sipas të gjitha raporteve ndërkombëtare, parimi i ndarjes së pushtetit nuk respektohet. Pushteti gjyqësor po abuzohet (siç ishte rasti kur vendi kontrollohej nga kemalistët laikë), mediat e lajmeve po kontrollohen nga qeveria dhe liria e shprehjes është në rënie – të gjitha këto shenja të autoritarizmit në rritje. Ndërkohë, në fushën e politikës së jashtme, shkëputja e Turqisë nga Perëndimi nuk është as për hir të paraqitjes dhe as një përpjekje për të shantazhuar qeveritë perëndimore. Është, përkundrazi, produkt i një vendimi të vetëdijshëm të marrë nga lidershipi turk, i cili beson se Perëndimi është në rënie (në fakt e ka thënë vetë Erdogani) dhe si rrjedhim Turqia duhet të gjejë një pozicion në një botë në ndryshim.

Ky pozicion, së bashku me transformimin e identitetit dhe shoqërisë turke, mundësoi dominimin e një modeli të ri politik që është një përzierje e islamit politik (neo-otoman) dhe nacionalizmit kemalist. Si rezultat, dhe gjithashtu për shkak të rrethanave ndërkombëtare dhe rajonale (tërheqja perëndimore, shkëputja e SHBA nga çështjet rajonale dhe vakumi i pushtetit që pasoi, lëvizjet e Pranverës Arabe), Ankaraja zhvilloi ambicie hegjemoniste në lagjen e saj, duke besuar se i paraqitet një mundësi e rrallë për të mbizotërojnë.

Dallimi kryesor në krahasim me të kaluarën është se Ankaraja nuk përpiqet më të bindë Perëndimin se mbështetja e Turqisë është gjithashtu në interesat perëndimore. Ideja tani është se Perëndimi duhet, nëse jo të tërhiqet, atëherë të paktën të pranojë dhe tolerojë planet ambicioze të Turqisë. Ndërkohë, Ankaraja përpiqet t’ua imponojë këtë ide partnerëve të saj përmes pazareve. Turqia kërkon  ndikim duke u futur në fronte të ndryshme, shpesh në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar, si dhe me interesat perëndimore. Kjo në mënyrë të pashmangshme ndryshon natyrën dhe ekuilibrin e lidhjeve të Turqisë me Perëndimin dhe ndërlikon përpjekjet e këtij të fundit për të vendosur një sërë rregullash që do të pranohen dhe respektohen nga pala tjetër. Ndërkohë, shumë në Perëndim gabimisht nënvlerësojnë armiqësinë e natyrshme ndaj gjithçkaje perëndimore dhe shpërfilljen sistematike të normave perëndimore – fenomene që e largojnë më tej Ankaranë nga Perëndim.

Kjo situatë ushqehet nga perceptimi se ndërsa fuqia e Turqisë rritet, nuk do të mungojnë alternativat; prandaj, një orientim properëndimor nuk është i vetmi orientim i disponueshëm.

E gjithë kjo po krijon vazhdimisht burime tensioni me Perëndimin. Erdogan, megjithatë, nuk sheh nevojë t’i trajtojë këto, gjë që nuk është as sepse ai po kujdeset për audiencën e tij të brendshme (apeli publik i retorikës antiperëndimore ka luajtur një rol kyç këtu), as ndonjë mjet pazaresh. Përkundrazi, ka të bëjë me bindjen e tij se vendi po bëhet i pavarur dhe jo i detyruar të ndjekë diktatet perëndimore. ana e tyre, qeveritë perëndimore duhet t’i përshtaten realitetit të ri dhe të mos kërkojnë më shumë sesa që Ankaraja të pranojë, nëse nuk ka dëshirë, strukturat bazë të sigurisë së Perëndimit (si NATO-ja ose BE-ja). Por Turqia nuk do të ndihet e lidhur prej tyre pasi do të shqyrtojë mënyra për të riformuar ekuilibrin e fuqisë. Argumenti se zhvendosja e Turqisë drejt lindjes dhe veprimet e NATO-s (si refuzimi i saj për të marrë dritën jeshile të anëtarësimit të Suedisë dhe Finlandës) po minon kohezionin e Aleancës transatlantike, po fiton terren, por nuk është ende pozicioni i shumicës. Disa njerëz pyesin: A është më mirë për Greqinë dhe Perëndimin nëse Turqia qëndron në kampin perëndimor apo jo? Kjo është një dilemë e rreme.

Ai i lejon Turqisë të kërkojë vazhdimisht shkëmbime dhe, më e rëndësishmja, i bën qeveritë perëndimore të tolerojnë pozicionet ekstreme dhe pretendimet maksimaliste të Turqisë për hir të mbajtjes së saj brenda strukturave perëndimore, megjithëse vendi në të vërtetë nuk ka asnjë alternativë të qëndrueshme.

Ajo që është në thelb në rrezik, siç reflektohet në qasjet e ndryshme në Uashington, është ajo që pala përcakton kushtet e marrëdhënies. Frika e burokracisë së Departamentit të Shtetit të SHBA-së për humbjen e Turqisë po ul shiritin e pritshmërive dhe i lejon Ankarasë të stilizohet si një partner i pazëvendësueshëm perëndimor; një partner që nuk është i detyruar nga detyrimet konvencionale dhe që ka lirinë të ushtrojë politikë shumëdimensionale sipas modelit të Indisë. Reagimi më pragmatik dhe më i guximshëm – për standardet e SHBA-së, nga Kongresi sugjeron një kornizë sjelljeje që bazohet në parime që janë, të paktën, të pranueshme për anëtarët e tjerë të NATO-s. Politika ‘qetësuese’ e frymëzuar nga Gjermania ndaj Rusisë (e cila dështoi në praktikë edhe pse mund të kishte qenë e saktë në teori) e bazuar në ndërvarësinë (në energji, tregti dhe sektorë të tjerë) duhet të jetë një mësim për Perëndimin.

(Konstantinos Filis është drejtor i Institutit të Çështjeve Globale, si dhe profesor i asociuar në Kolegjin Amerikan të Greqisë )

Redaksia
Publikuar nga Redaksia 25 Janar, 2023 22:28

Marketing Politik - Çmimore

Presidenciale | Parlamentare