Dita botërore kundër korrupsionit e gjeti Maqedoninë e Veriut me institucione në krizë besimi

Sot, në Ditën Botërore Kundër Korrupsionit, Maqedonia e Veriut e pret këtë datë me një bilanc jo fort optimist: pa përparim të dukshëm, me institucione të tronditura dhe me besimin e qytetarëve në rënie të ndjeshme. Raportet më të fundit theksojnë se lufta kundër korrupsionit vazhdon të ngecë, ndërsa sfidat për transparencë dhe llogaridhënie po bëhen edhe më të theksuara. Raporti i BE-së për herë të parë pas shumë vitesh theksoi se besueshmëria e KSHPK-së është vënë në pikëpyetje, me ish-kryetaren e saj e cila u akuzua për korrupsion raporton Portalb.mk.

Institucioni kryesor i vendit për parandalimin e korrupsionit, KSHPK,  është goditur rëndë nga akuzat për shkelje ligjore dhe dorëheqja e kryetares së akuzuar për korrupsion që tronditi opinionin. Kjo jo vetëm që ka dëmtuar imazhin e institucionit, por ka ngritur dyshime të mëdha për pavarësinë, integritetin dhe kapacitetin e tij për të vepruar në mënyrë efektive. Për më tepër, shqetësimet për mungesë transparence dhe vendimmarrje jo të qëndrueshme po shtohen, duke krijuar përshtypjen se institucioni është më shumë reaktiv sesa parandalues.

“Në korrik 2025, kryetarja e Komisionit Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit (KSHPK) dha dorëheqjen pasi u akuzua për zbulimin e sekreteve zyrtare dhe falsifikimin e një provimi për të marrë certifikatë sigurie. Derisa KSHPK-ja vazhdon të jetë funksionale, besueshmëria e saj është vënë në pikëpyetje”, thuhet në raportin e BE-së për progresin.

Raporti thekson se KSHPK, edhe pse vazhdon të përmbushë funksionet bazë, operon me mungesa të theksuara njerëzore, financiare dhe teknike.

“KSHPK-ja e përqendroi punën e saj në bashkëpunimin ndërinstitucional, rritjen e ndërgjegjësimit, zbatimin e sistemeve të integritetit, mbikëqyrjen e financimit të fushatave zgjedhore dhe deklaratat e pasurisë. Në dhjetor 2024, KSHPK-ja kritikoi ndryshimet e propozuara në ligjin e prokurimit publik, duke ushtruar kompetencat e saj mbikëqyrëse kundër korrupsionit. KSHPK-ja ishte më pak aktive në zbulimin dhe raportimin e rasteve të dyshuara të korrupsionit. KSHPK-ja identifikoi burimet e kufizuara njerëzore dhe financiare, llogaridhënien e pamjaftueshme dhe koordinimin e dobët ndërinstitucional si arsye të mëtejshme për zbatimin e ulët. Vetëm 18% e aktiviteteve të planifikuara për vitin 2024 u zbatuan plotësisht, ndërsa 32% janë në vazhdim dhe 50% nuk ​​janë zbatuar. Kjo është një rritje shumë e kufizuar nga viti i kaluar, kur 13% e aktiviteteve të planifikuara ishin zbatuar plotësisht, 33% ishin në vazhdim dhe 54% nuk ​​ishin zbatuar”, thuhet në raport.

Raporti i progresit i Bashkimit Evropian në fushën kundër korrupsioni e konfirmoi edhe një herë këtë realitet: “Maqedonia e Veriut nuk ka shënuar asnjë përparim në luftën kundër korrupsionit”.

BE-ja nënvizon se korrupsioni mbetet i përhapur në shumë sfera, ndikimi politik vazhdon të jetë i fortë, ndërsa zbatimi i ligjit shpesh është selektiv dhe i ngadalshëm. Ndër kërkesat kryesore të raportit mbetet miratimi i Kodit të ri Penal, i cili konsiderohet vendimtar për forcimin e llogaridhënies dhe ndëshkimin efektiv të veprave korruptive.

“Nevojiten hapa të përhershëm dhe vendimtarë për të përshpejtuar zbatimin e të gjitha reformave të lidhura me BE-në përtej atyre të Agjendës së Reformës dhe për të ecur përpara në procesin e negociatave të pranimit në BE. Bashkëpunimi ndërpartiak është thelbësor në këtë drejtim”, thuhet në raport.

Maqedonia e Veriut është në një nivel të caktuar dhe në nivel të moderuar të përgatitjes dhe nuk ka bërë asnjë përparim në parandalimin dhe luftën kundër korrupsionit.

“Korrupsioni mbetet i përhapur në shumë fusha dhe është një çështje shqetësuese serioze. Tragjedia e 16 marsit 2025 në Koçan, gjatë së cilës një zjarr shpërtheu në një klub duke vrarë 62 persona dhe duke plagosur mbi 190 të tjerë, zbuloi sfida të qëndrueshme sistemike mbi zbatimin e masave antikorrupsion. Masat parandaluese dhe shtypja efektive e korrupsionit duhet të përmirësohen. Aktakuza e ngritur ndaj kryetares së Komisionit Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit (KSHPK), e cila çoi në dorëheqjen e saj, ka vënë në pikëpyetje besueshmërinë e institucionit. KSHPK duhet të ofrojë në mënyrë proaktive udhëzime politike për të parandaluar korrupsionin, për të zbuluar dhe raportuar rastet e dyshuara të korrupsionit dhe për të rritur efikasitetin e saj në verifikimin e deklaratave të pasurisë dhe mbikëqyrjen e financimit të fushatave zgjedhore. Paralelisht, rekomandimet e saj duhet të ndiqen në mënyrë efektive”, thuhet në raport.

Prokuroria Publike, qendrat hetimore dhe njësitë e zbatimit të ligjit, thuhet më tej, duhet të rekrutojnë staf të specializuar dhe të marrin mbështetje financiare.

“Rastet e korrupsionit të nivelit të lartë shpesh përjetojnë vonesa, arrijnë parashkrimin ose rezultojnë në dënime minimale, gjë që forcon skepticizmin publik në lidhje me efektivitetin e luftës kundër korrupsionit. Vlerësimet e synuara të rrezikut dhe masat specifike janë gjithashtu të nevojshme për të adresuar korrupsionin në sektorët më të prekshëm”, thuhet në raport.

Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar nuk u trajtuan dhe për këtë arsye mbeten të vlefshme.

Në vitin e ardhshëm, Maqedonia e Veriut duhet në veçanti:

•  të miratojë një Kod të ri Penal në përputhje me acquis të BE-së dhe standardet ndërkombëtare. Të përmirësojë historikun e saj në rastet e korrupsionit të nivelit të lartë – me hetime, ndjekje penale, dënime përfundimtare dhe rikuperim proaktiv në kohë, profesionale dhe transparente, duke përfshirë konfiskimin e aseteve kriminale, konfiskimin e bazuar në vlerë, konfiskimin e zgjeruar dhe konfiskimin nga palët e treta;
• të përmirësojë zbatimin e strategjisë kombëtare për parandalimin e korrupsionit dhe konfliktit të interesit, të adresojë rekomandimet në pritje të Grupit të Shteteve të Këshillit të Evropës kundër Korrupsionit (GRECO) dhe të hartojë strategjinë e re kundër korrupsionit për vitet 2026-2030;
• të ndajë burime të mjaftueshme njerëzore dhe financiare, duke përfshirë ekspertë financiarë, për: (i) Prokurorinë Publike dhe Prokurorinë Themelore Publike për Ndjekjen Penale të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit për të siguruar llogaridhënie efektive në rastet e korrupsionit të nivelit të lartë; dhe (ii) Komisionin Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit për të përmirësuar verifikimin e deklarimeve të pasurisë dhe mbikëqyrjen e financimit të fushatave zgjedhore.

Përndryshe, më 4 nëntor u publikua Raporti i Progresit i vitit 2025 për Maqedoninë e Veriut dhe vendet e tjera që aspirojnë BE-në. Sipas raportit, Maqedonia e Veriut mbetet vetëm pjesërisht e përgatitur në luftën kundër korrupsionit dhe nuk ka shënuar progres, ndërsa korrupsioni vazhdon të jetë i përhapur dhe shqetësues. Prokuroria dhe njësitë hetimore vuajnë nga mungesa e stafit dhe burimeve, ndërsa rastet e korrupsionit të nivelit të lartë shpesh vonohen, parashkruhen ose përfundojnë me dënime minimale. Rekomandimet e vitit të kaluar mbeten të paadresuara. Vendit i kërkohet të miratojë Kodin e ri Penal, të zbatojë strategjitë antikorrupsion dhe të sigurojë burime të mjaftueshme për institucionet kyçe.

​Me rastin e Ditës Ndërkombëtare Kundër Korrupsionit, VLEN kujton se kjo nuk është një ditë formale për deklarata boshe, por një alarm i fortë për një sëmundje që ka gërryer themelet e shtetit për vite me radhë.

​Korrupsioni nuk është thjesht shkelje ligjore, është tradhti ndaj qytetarëve, vjedhje e së ardhmes dhe shkatërrim i besimit publik. Ai nuk luftohet me fjalë, as me dokumente për sy e faqe. Luftohet me vendime të guximshme, me njerëz të pastër dhe me refuzim të kompromisit me të keqen, dhe këtë po e bëjmë.

​Shteti nuk pastrohet me deklarata, por me karakter. Institucionet nuk ndërtohen me propagandë, por me integritet. Dhe drejtësia nuk është luks, është detyrim. VLEN është e vendosur ta çmontojë kulturën e pandëshkueshmërisë dhe të ndërtojë një shtet ku pushteti nuk është privilegj por përgjegjësi. Në këtë betejë, indiferenca është bashkëpunim me korrupsionin. Heshtja është mbështetje për padrejtësinë. Sot nuk mjafton ta dënojmë korrupsionin, duhet ta shkulim nga rrënjët.

​VLEN mbetet e palëkundur: zero tolerancë ndaj korrupsionit, zero kompromis me krimin, zero frikë nga e vërteta.