Mali i Zi drejt reformës së orarit të punës – çfarë mund të mësojë Maqedonia e Veriut?

Ndërsa Maqedonia e Veriut nuk e ka ende në agjendë diskutimin për shkurtimin e orarit apo ditëve të punës, fqinjët tanë po hedhin hapa konkretë drejt këtij modeli, shkruan Flaka. Qeveria e Malit të Zi po shqyrton një reformë që do të përfshijë orarin shtatëorësh të punës dhe kryeministri Milojko Spajiq njoftoi se një zgjidhje që do të kënaqë si punëdhënësit ashtu edhe sindikatat është gati për miratim.

Ai theksoi se do të mbahen konsultime të gjera me partnerët socialë për të finalizuar modelin që synon të përmirësojë cilësinë e jetës, të forcojë lidhjen familjare dhe të rrisë produktivitetin.

Ndërkohë, Unioni i Punëdhënësve të Malit të Zi ka shprehur rezerva, duke thënë se kushtet aktuale nuk janë të përshtatshme për një javë 7-orëshe, ndërsa sindikatat kërkojnë të hidhet hapi i parë drejt një jave më humane.

Në Maqedoninë e Veriut, ky debat mungon krejtësisht në diskursin politik dhe sindikal. Edhe pse pandemia nxori në pah rëndësinë e balancës mes jetës dhe punës, vendi vazhdon me modelin klasik të punës: pesë ditë në javë, tetë orë në ditë, pavarësisht ngarkesës, stresit dhe sfidave të reja të tregut të punës.

Por çfarë është në të vërtetë “java 4-ditore” dhe si ka funksionuar në botë?

Çfarë është java 4-ditore?

Një model pune ku punonjësit punojnë vetëm 4 ditë në javë, pa ulje page, duke ruajtur të njëjtën ngarkesë javore. Synimi është përmirësimi i produktivitetit, ulja e stresit dhe krijimi i një ekuilibri më të mirë mes punës dhe jetës private.

Shtetet që e kanë provuar:

• Islanda: pionere, me rezultate shumë pozitive që nga viti 2015.
• Mbretëria e Bashkuar: projekte pilot në mbi 70 kompani, me mbështetje akademike nga Oxford.
• Belgjika: ka legalizuar 4 ditë pune pa ulje page.
• Japonia: qeveria ka miratuar politika në favor të reformës, me Microsoft që raportoi rritje 40% të produktivitetit gjatë testimit.
• Zelanda e Re, Spanja, Gjermania, Kanadaja: eksperimente dhe studime tregojnë potencial të lartë.
• Suedia: ndër të parat që testoi modelin 6-orësh/ditë, por me kosto të lartë për shtetin.
• SHBA: mbi 90% e punonjësve të anketuar janë në favor të këtij modeli.

Avantazhet:

• Rritje e produktivitetit dhe efikasitetit
• Më shumë kohë për familjen dhe shëndetin mendor
• Barazi më e madhe gjinore
• Më pak ditë mungese dhe sëmundjeje
• Ulje e ndotjes dhe konsumit të energjisë

Disavantazhet:

• Vështirësi në organizimin e shërbimeve (sportele publike, biznese)
• Disa punëdhënës detyrojnë ditë më të gjata për të kompensuar mungesën
• Rritje e kostove për kompanitë në fazën fillestare

Po Maqedonia e Veriut?

Aktualisht, në vend nuk ka asnjë debat zyrtar për reformën e orarit të punës. Kjo mungesë iniciative kontraston me trendet globale. Nëse një vend si Japonia, me një kulturë pune shumë më rigoroze, po përqafon një javë më të shkurtër, pse jo edhe ne?

Për t’u arritur kjo, është e nevojshme:

• Angazhim i sindikatave dhe shoqërisë civile
• Hulumtime kombëtare mbi produktivitetin
• Vullnet politik për të nisur debate publike dhe pilot-programe

Një reformë e tillë nuk është utopi, por realitet për vende që kanë kuptuar se nuk punon më shumë ai që punon gjatë, por ai që punon me mençuri.

A jemi gati në Maqedoninë e Veriut të diskutojmë seriozisht për një jetë pune më cilësore? Apo do të mbetemi jashtë një prej trendeve më të përparuara të mirëqenies moderne?