Flaka analizon: Legalizim apo promovim? Sforcimi i bixhozit përmes ligjit të ri

Projektligji i ri për lojërat e fatit, që aktualisht është në procedurë përfundimtare në Ministrinë e Financave të Maqedonisë së Veriut, po ngre shqetësime serioze për mënyrën se si po i hap rrugë zgjerimit dhe konsolidimit të industrisë së bixhozit në vend.

Ndërkohë që në shumë vende të Evropës Perëndimore po shtrëngohen kontrollet dhe kufizimet për të mbrojtur të rinjtë dhe grupet vulnerabël, autoritetet maqedonase duken të përqendruara në krijimin e një infrastrukture moderne ligjore që favorizon operatorët e tregut – shpesh duke minimizuar çështje jetike si mbrojtja e konsumatorit, siguria dixhitale dhe kontrolli i varësisë ndaj lojërave të fatit.

Legalizim dhe digjitalizim – por në shërbim të kujt?

Projektligji i propozuar parashikon krijimin e një platforme shtetërore për lojërat e fatit online, e cila do të menaxhohet përmes një enti publik. Megjithëse kjo prezantohet si mënyrë për të “formalizuar tregun” dhe për të luftuar operatorët ilegalë, analizat tregojnë se në realitet po ndërtohet një skemë që do t’u japë një pozicion të privilegjuar lojtarëve të mëdhenj dhe investitorëve të interesuar në sektorin e bixhozit.

Shteti si garant i biznesit të bixhozit

Shteti, në vend që të vendosë rregulla të rrepta për të mbrojtur qytetarët – veçanërisht të miturit dhe personat me varësi të mundshme – po merr rolin e garantuesit të një industrie me pasoja të rënda sociale. Nëpërmjet certifikimeve, licencimeve dhe krijimit të një “sistemi të mbyllur” për ofrimin e shërbimeve online, i gjithë mekanizmi po ndërtohet për të siguruar kontroll financiar dhe përfitim për buxhetin, por pa një theks të qartë në etikën e këtij biznesi.

Sforcimi i industrisë: më shumë lojtarë, më shumë ekspozim, më pak kontroll

Projektligji e rrit numrin e operatorëve të mundshëm, liberalizon pjesërisht ofertën për reklama dhe lejon forma të reja të marketingut dixhital – në një klimë ku ende mungojnë mekanizmat e pavarur për monitorimin dhe parandalimin e abuzimeve. Me këtë hap, shteti po i jep dritën jeshile një tregu që jo vetëm është shumë fitimprurës, por edhe tepër i rrezikshëm për grupet vulnerabël.

Çështja etike dhe ndikimi social

Qëllimi i vërtetë i këtij ligji nuk është mbrojtja e qytetarëve, por shtimi i të hyrave fiskale. Në mungesë të një strategjie të qartë të shëndetit publik për trajtimin e varësisë ndaj bixhozit dhe pa ndonjë program kombëtar për edukimin e fëmijëve dhe të rinjve për rreziqet e lojërave të fatit, ky ligj më shumë duket si një ftesë për konsum masiv të bixhozit, sesa një mjet për ta rregulluar atë.

Pse duhej një tjetër qasje?

Maqedonia e Veriut kishte mundësinë të hartonte një ligj që do të merrte si model praktikat më të mira evropiane: kufizim të aksesit për të miturit, ndalim të reklamave agresive, kontroll të shpenzimeve individuale dhe bashkëpunim me organizata të shëndetit publik. Por në vend të kësaj, vendi ka zgjedhur rrugën e lehtësimit të biznesit të bixhozit – në emër të formalizimit dhe dixhitalizimit.

Projektligji i ri nuk e adreson problemin e bixhozit si sfidë sociale dhe shëndetësore, por si mundësi për rritje fiskale dhe zhvillim të biznesit. Nëse miratohet në këtë formë, ai do të përfaqësojë jo vetëm një akt ligjor, por edhe një qëndrim politik – një shtet që, në vend të mbrojë qytetarin, zgjedh të investojë në varësinë e tij.