Flaka analizon: Me një grusht maqedonas në Shqipëri, Mickoski shpallet ‘baba i kombit’ dhe nacionalist stoik

Vizita e fundit e kryeministrit të Maqedonisë së Veriut, Hristijan Mickoski, në zonën e Pustecit në Shqipëri, shënon një tjetër kapitull në marrëdhëniet ndërkufitare mes shteteve të Ballkanit dhe minoriteteve përkatëse në territoret fqinje. Përmes një fjalimi emocional dhe simbolik, Mickoski afirmoi një vizion nacionalist që vendos lidhjen etnike përpara kufijve shtetërorë, duke vënë në qendër minoritetin maqedonas në Shqipëri.

1. Minoriteti maqedonas në Shqipëri – Shifra dhe realitet

Sipas regjistrimit të vitit 2011, në Shqipëri jetojnë 5,512 maqedonas etnikë, të përqendruar kryesisht në zonën e Prespës, konkretisht në 9 fshatra që sot përbëjnë Bashkinë e Pustecit. Megjithatë, shifrat variojnë ndjeshëm – nga vlerësimet zyrtare shqiptare që flasin për 4,148 persona (2009), deri te pretendimet ekstreme nga politikanë apo burime maqedonase që flasin për 150,000, 300,000 apo edhe 350,000 maqedonas në Shqipëri – shifra të cilat janë hedhur poshtë nga diplomatë ndërkombëtarë si “shumë të ekzagjeruara”. Ky kontrast midis të dhënave dhe perceptimeve është një shembull klasik i përdorimit të statistikave për interesa politikë dhe ideologjikë.

2. Zona e Prespës: një hapësirë simbolike dhe gjeopolitike

Pusteci është një zonë e vogël në verilindje të Korçës, kufitare me Maqedoninë e Veriut dhe Greqinë, e cila ka fituar rëndësi të veçantë simbolike për identitetin maqedonas në diasporë. Ajo ka qenë historikisht në fokus të pretendimeve kulturore dhe të ndërhyrjeve të buta politike nga Shkupi. Për Maqedoninë e Veriut, ajo përfaqëson një urë etnike që tejkalon kufijtë, ndërsa për Shqipërinë, është një test për trajtimin e minoriteteve dhe për respektimin e të drejtave të tyre.

3. Nacionalizmi i ri dhe retorika emocionale e Mickoskit

Fjalimi i Mickoskit ishte tejet emocional, i ndërtuar mbi narrativën e “bashkimit shpirtëror” të një kombi që jeton përtej kufijve. Ai i portretizoi maqedonasit në Shqipëri si “vëllezër” që nuk u dorëzuan, nuk harruan gjuhën dhe identitetin dhe që meritonin më shumë se retorikë – meritonin mbështetje konkrete nga Shkupi.
Kjo qasje synon të forcojë lidhjet etnike si element qendror të projektit politik të VMRO-DPMNE-së në rajon. Por ajo ngre edhe pyetje serioze për ndërhyrjen simbolike në sovranitetin kulturor të Shqipërisë.

4. Simetria politike: Shqiptarët në Maqedoni dhe maqedonasit në Shqipëri

Retorika e Mickoskit bie në kontrast të mprehtë me trajtimin dhe përfaqësimin e shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut, të cilët sipas regjistrimit të vitit 2021 përbëjnë 29.5% të popullsisë (541,831 shqiptarë), ndërkohë që vlerësimet reale jozyrtare i çojnë ata mbi 800,000.
Përderisa Maqedonia nuk e pranon lehtë kërkesën për barazi të shqiptarëve në shumë segmente të jetës publike dhe shtetërore, Mickoski paraqitet si përfaqësues i “vëllazërisë ndërkufitare” në rastin e maqedonasve në Shqipëri. Ky është një diskurs i përzgjedhur në mënyrë të njëanshme dhe i motivuar politikisht.

5. Ndikimi i gjerë rajonal dhe tensionet e mundshme

Përdorimi i minoriteteve si instrumentë të politikës së jashtme apo të politikës identitare në Ballkan është një fenomen i njohur dhe shpeshherë i rrezikshëm. Retorikat që i tejkalojnë kufijtë shtetërorë në emër të identitetit etnik mund të çojnë në tensione diplomatike, sidomos nëse shoqërohen me pretendime të ekzagjeruara numerike apo me ndërhyrje në arsim, kulturë e simbole identitare.

Rasti i minoritetit maqedonas në Shqipëri dhe fjalimi i Mickoskit është më shumë se një vizitë rutinë. Ai është një pasqyrë e asaj se si identiteti etnik mund të shfrytëzohet për projekte politike, për legjitimim të pushtetit dhe për ndërtimin e një nacionalizmi të ri që i tejkalon kufijtë.

Në një rajon si Ballkani, ku historia, identiteti dhe kufijtë shpesh janë të ndërthurur, është e domosdoshme që politikat ndaj minoriteteve të ndërtohen mbi baza të mirëkuptimit dhe të drejtave reale, dhe jo mbi mitologji politike apo retorikë të zjarrtë.