Flaka analizon: Alarmi i Këshillit të Evropës për Maqedoninë e Veriut

Nga një vend anëtar i Këshillit të Evropës, priten standarde të qarta për respektimin e të drejtave të njeriut. Por vizita zyrtare e Komisionerit për të Drejtat e Njeriut, Michael O’Flaherty, në Maqedoninë e Veriut (22–25 prill 2025) nxjerr në pah një realitet më problematik – ku barazia e komunitetit rom dhe e drejta për një mjedis të pastër mbeten kryesisht aspirata, jo përditshmëri.

Segregimi arsimor dhe fëmijët në rrugë: Një dështim i sistemit

Raporti i publikuar së fundmi thekson një sfidë të thellë strukturore: romët janë ende të përjashtuar sistematikisht nga arsimi cilësor. Megjithë progresin formal dhe miratimin e Strategjisë Kombëtare për Përfshirjen e Romëve 2022–2030, fëmijët romë janë të ekspozuar ndaj braktisjes shkollore dhe mbeten jashtë sistemit parashkollor. Rreth 400 fëmijë romë jetojnë dhe punojnë në rrugë – një shifër alarmante që tregon dështimin e shtetit për të siguruar një jetë dinjitoze për qytetarët e tij më të cenueshëm.

Ende më shqetësues është fenomeni i ndarjes etnike në shkolla. Kjo ndarje, sipas Komisionerit, duhet të trajtohet urgjentisht përmes desegregimit real, dhe jo me masa kozmetike. Përndryshe, cikli i përjashtimit do të vazhdojë.

Dhunë dhe profilizim policor – kur drejtësia është selektive

Memorandumi përmend edhe një plagë të thellë: profilizimi etnik nga policia dhe mosndëshkimi i dhunës ndaj romëve. Shteti nuk po garanton drejtësi për të gjithë qytetarët në mënyrë të barabartë. Komisioneri kërkon hetime të thelluara për rastet ku ka dyshime për racizëm institucional, si dhe forcim të Mekanizmit të Mbikëqyrjes së Jashtme për rastet e abuzimit me kompetencat nga ana e policisë.

Ndotja mjedisore si shkelje e të drejtave themelore

Në fushën e mjedisit, raporti i O’Flaherty-t është veçanërisht i drejtpërdrejtë. Shkupi, Tetova dhe Manastiri cilësohen ndër qytetet më të ndotura në Evropë, dhe ndotja e ajrit nuk është thjesht çështje teknike – është çështje e të drejtave të njeriut. Përdorimi i qymyrit, mungesa e zbatimit të ligjeve ekzistuese dhe përjashtimi i qytetarëve nga procesi vendimmarrës janë tregues të një mospërputhjeje të thellë midis normave ligjore dhe praktikës.

Përfundim: Thirrje për përgjegjësi, jo vetëm për strategji në letër

Raporti i Këshillit të Evropës nuk është vetëm një pasqyrë e errët e gjendjes së romëve dhe mjedisit në Maqedoninë e Veriut – është një thirrje për veprim. Shkalla e përjashtimit social dhe ndikimi i ndotjes në jetën e qytetarëve nuk mund të zgjidhen me dokumente strategjike që nuk zbatohen.

Për të shmangur dështimin, autoritetet duhet të marrin në dorë reformën reale: me mekanizma funksionalë, fonde të targetuara dhe përfshirje të vetë komuniteteve të prekura. Në të kundërtën, Maqedonia e Veriut do të vazhdojë të dështojë në testin e saj më të rëndësishëm demokratik – mbrojtjen e të drejtave themelore për të gjithë qytetarët, pa dallim. Flaka