Flaka analizon: Raporti i OKB-së për Maqedoninë – Midis përparimit institucional dhe sfidave sistemike

Flaka

Shqyrtimi i raportit të katërt periodik të Maqedonisë së Veriut nga Komiteti i OKB-së për të Drejtat e Njeriut vjen në një moment kritik për vendin – një kohë kur perspektiva evropiane është në balans mes progresit nominal dhe sfidave strukturore që thellojnë mosbesimin qytetar.

Në thelb të vlerësimit të Gjenevës qëndron një dualitet i qartë: përpjekje institucionale për të përmirësuar kuadrin ligjor dhe administrativ nga njëra anë, dhe shqetësime të vazhdueshme për zbatimin praktik, lirinë e medias dhe trajtimin e grupeve vulnerabël nga ana tjetër.

Komiteti njohu progresin në përputhjen e legjislacionit kombëtar me direktivat e BE-së për barazi dhe mosdiskriminim, veçanërisht përmes forcimit të Komisionit për Monitorimin e Diskriminimit. Por përtej rregulloreve dhe përmirësimeve në letra, ajo që shqetëson është realiteti i zbatimit selektiv dhe mungesa e mekanizmave mbikëqyrës të besueshëm.

Për Maqedoninë e Veriut, kjo është një pikë kyçe: institucionet ekzistojnë, por besimi qytetar në to është i ulët – një boshllëk që nuk mund të mbushet vetëm me ligje, por me transparencë dhe ndëshkim efektiv të abuzimeve.

Komiteti vuri theksin në pretendimet për përdorim të tepruar të forcës ndaj azilkërkuesve nga rojet kufitare. Delegacioni shtetëror deklaroi se nuk janë regjistruar raste gjatë 2022–2024 dhe se brenda policisë ekzistojnë mekanizma për hetim të brendshëm.

Por këto përgjigje, megjithëse formalisht të strukturuara, ngjallin skepticizëm në mungesë të hetimeve të pavarura dhe në një kontekst ku organizatat joqeveritare dhe raportet ndërkombëtare shpesh japin një tablo tjetër të trajtimit të migrantëve në Ballkanin Perëndimor. Pa një monitorim të jashtëm të pavarur, këto pohime mbeten të diskutueshme.

Për Komitetin, liria e shprehjes dhe siguria e gazetarëve janë indikatorë të pakompromis për nivelin e demokracisë në një vend. Katër rastet e raportuara për sulme ndaj gazetarëve në 2024, edhe pse të ndjekura penalisht, janë vetëm pjesa e dukshme e një klimë më të gjerë pasigurie, ku mediat përballen me presion politik, ekonomik dhe simbolik.

Rënia e Maqedonisë së Veriut në Indeksin e Lirisë së Shtypit të RSF-së – nga vendi i 36-të në të 42-tin – e forcon këtë shqetësim. Vendi ndodhet ende në kategorinë “e kënaqshme”, por rrëshqitja drejt niveleve problematike është një paralajmërim për elitat politike dhe shoqërinë civile.

Deklarata përmbyllëse e kryetarit të Komitetit, Changrok Soh, ishte e qartë: “Rekomandimet tona duhet të shërbejnë si udhërrëfyes për ndërtimin e një shoqërie më të drejtë dhe të barabartë.” Kjo nuk është vetëm një fjalë mirësjelljeje diplomatike, por një vëzhgim i drejtë për një shtet që ende përpiqet të kalojë nga tranzicioni formal në funksionim real demokratik.

Shqetësimet e Komitetit për gjuhën e urrejtjes, kushtet në burgje dhe mbrojtjen e pamjaftueshme të azilkërkuesve nuk janë të reja, por shërbejnë si tregues se reformat janë të pjesshme dhe shpesh të mbërthyera në cikle politikash të paqëndrueshme.

Për Maqedoninë e Veriut, dialogu me institucionet ndërkombëtare si OKB-ja nuk është vetëm përmbushje e një detyrimi formal, por edhe një test për vullnetin politik të qeverisë për të ecur përpara me reforma reale – dhe për të adresuar jo vetëm çështjet që lidhen me integrimin në BE, por edhe ato që prekin përditshmërinë e qytetarëve.

Për institucionet vendore, ky është një moment vetëreflektimi, ku diplomacia ndërkombëtare duhet të shoqërohet me angazhim konkret brenda vendit, në mënyrë që deklaratat për të drejtat e njeriut të mos mbeten vetëm premtime në letra.