Analizë për ndikimin kinez: Nga varësia ekonomike deri te ndikimi politik!

Analiza tregon se prania kineze në Maqedoninë e Veriut për sa i përket investimeve është margjinale. Kina nuk paraqitet si investitore, por jep kredi për financimin e projekteve shtetërore

Deri në fund të vitit 2022, Kina ka marrë pjesë me 2.6% të totalit të investimeve të huaja në Maqedoninë e Veriut, që është 10 herë më pak se Serbia. Nga ana tjetër, borxhi i jashtëm i Maqedonisë së Veriut ndaj Republikës Popullore të Kinës deri në fund të vitit 2022 arrin në 479 milionë dollarë. Ai është 8.7 nga totali i borxhit të jashtëm publik dhe 3 për qind nga PBB-ja e Maqedonisë, sipas të dhënave të paraqitura nga organizata joqeveritare “Estima”. Borxhi është akumuluar për shkak të kredive financiare nga bankat kineze për ndërtimin e dy projekteve infrastrukturore – hidrocentralit Kozjak dhe autostradës Miladinovci-Shtip dhe Kërçovë-Ohër, sipas të dhënave të “Estima”. Sipas kryetares Ana Krstinovska, shuma mund të menaxhohet, por marrëveshja ndërmjet bankës kineze dhe ndërmarrjes publike për rrugë shtetërore është kryesisht asimetrike. “Ka klauzola të huas në marrëveshje që përcaktojnë se Kina mund të përfundojë në mënyrë të njëanshme dhe të parakohshme marrëveshjen, të lejojë ose jo riprogramimin. Të gjitha këto kritere janë arbitrare për të vepruar sipas menaxhimit dhe rregullave të saj dhe nuk janë në përputhje me rregullat ndërkombëtare. Nëse kërkojmë modifikimin ose ndërprerjen e marrëveshjes së kredisë ose kemi mosmarrëveshje, arbitrazhi për marrëveshjen është në Pekin, legjislacioni model është ai kinez”, tha Krstinovska.

I gjithë hulumtimi gjendet në botimin “Shpresë për më të mirën, përgatituni për më të keqen: A është Maqedonia e Veriut vulnerabël ndaj presionit ekonomik nga Kina”, përgatitur në bashkëpunim me Fondacionin Konrad Adenauer dhe Fakultetin Juridik “Justiniani i Parë”.

Analiza tregon se prania kineze në Maqedoninë e Veriut për sa i përket investimeve është margjinale. Kina nuk shfaqet si investitore, por jep kredi për financimin e projekteve shtetërore.

“Ka një tendencë për uljen e këtyre investimeve, është shembull në Shqipëri si dhe vende anëtare të NATO-s, të cilat mbajnë një qëndrim më kritik ndaj Kinës. Nuk kemi asnjë ndëshkim për marrëdhënie negative, as shpërblim për marrëdhënie pozitive ndaj Kinës, siç është rasti në Serbi. Në Serbi, lidershipi është i prirur drejt Kinës dhe për arsye politike me situatën ndaj Kosovës. Kina e shpërblen Serbinë për atë mbështetje politike përmes investimeve”, thotë Krstinovska.

Krstinovska, e cila është një nga autorët e analizës, thekson se prania kineze në vendet në zhvillim të Ballkanit Perëndimor, përfshirë Maqedoninë e Veriut, ka disa elemente. Ndihma nëpërmjet prezencës ekonomike në investime dhe infrastrukturë, duke plotësuar nevojat dhe interesat e saj. Në këtë mënyrë, ajo fiton shtete aleate, të cilat nga ana e tyre mund të mbështesin Kinën në marrëdhëniet ndërkombëtare. Përveç kësaj, Kina “eksporton” edhe pikëpamje ideologjike në botë, dhe nga ana tjetër kontrollon kritikat ndaj atij vendi.

“Kina nuk ka nevojë të mobilizojë burime të rëndësishme për të siguruar një prani të përhershme ose rritje të ndikimit në Maqedoninë e Veriut. Ajo mund t’i lejojë vetes të adoptojë një qëndrim oportunist pritës, duke parashikuar një ndryshim të mundshëm në politikë në një cikël të ardhshëm zgjedhor dhe një mjedis më të favorshëm për aktivitetet e tij. Për këtë qëllim, ajo tashmë ka arritur të zgjerojë praninë dhe ndikimin e saj në publikun e gjerë, siç shihet nga rritja e qëndrimeve të favorshme ndaj Kinës në sondazhet e fundit”, thuhet në hulumtim.

Kina paraqet një pamje “rozë” të mënyrës se si vepron në Maqedoninë e Veriut. Mediumet raportojnë për iniciativat ekonomike të Kinës si një partner kryesor i vendeve në zhvillim, komplotet për një të ardhme të përbashkët për njerëzimin, promovimin e një bote multipolare.

Sipas Aleksandar Spasov, profesor në Fakultetin Juridik dhe deri vonë bashkëpunëtor i jashtëm i presidentit të vendit, çështja kineze është nënvlerësuar në politikën e jashtme dhe debatin publik. Qëndrimi i tij është se është më mirë që Maqedonia e Veriut të pozicionohet si pjesë e strategjive politike të jashtme tashmë të përcaktuara dhe nuk duhet të jetë pjesë e politikës ditore dhe e grindjeve partiake. “Si vend i vogël nuk do të thotë që nuk duhet të mendojmë në korniza globale. Ne duhet të përshtatemi që të mund të marrim përfitimin maksimal nga Kina duke shmangur efektet e dëmshme. Nuk ka marrëdhënie ekonomike pa politikë të jashtme, ato janë të lidhura. Politika jonë e jashtme dhe marrëdhënia me vendet jashtë komunitetit perëndimor duhet të fillojë nga anëtarësimi ynë në NATO dhe se duhet të jemi të kujdesshëm që të mos i bashkohemi opinionit të paanshëm. Politika e jashtme e Kinës është përcaktuar ideologjikisht, që është vendim sovran i Kinës, si një sistem socialist komunist. Këtë duhet ta kemi parasysh në ndërtimin e marrëdhënieve me Kinën”, thotë Spasov. (koha.mk)