Shkolla e fshatit Nerovë: Ndërmjet pabarazisë strukturore dhe rezistencës komunitare

Driton ZENKU, sociolog / gazetar

Nga aspekti sociologjik, rasti i shkollës në fshatin Nerovë është një ilustrim i pastër i pabarazisë sociale dhe territoriale, që rrënjoset në shpërndarjen asimetrike të burimeve publike dhe mungesën e vëmendjes institucionale ndaj zonave periferike.

Shkolla si mjet riprodhimi ose barazimi social

Sipas Pierre Bourdieu, sistemi arsimor është një nga mjetet kryesore për riprodhimin e pabarazive shoqërore. Në vend që të ofrojë një shans të barabartë për të gjithë, ai shpesh riprodhon privilegjet e klasave të larta dhe lë pas margjinalët. Rasti i Nerovës dëshmon pikërisht këtë: nxënësit në këtë fshat përballen me kushte joadekuate mësimore jo për shkak të mungesës së vullnetit apo potencialit të tyre, por si rezultat i një strukture shtetërore që nuk investon në mënyrë të barabartë në të gjitha hapësirat shoqërore.

Në këtë kontekst, fakti që komuniteti u detyrua të ndërtojë një shkollë me forcat e veta – edhe në mënyrë joformale – tregon mungesën e rolit aktiv të shtetit në sigurimin e të drejtave bazë.

Arsimi si mjet emancipimi

Nga ana tjetër, Paulo Freire thekson rëndësinë e arsimit si proces çlirues, që i fuqizon të shtypurit të ndërgjegjësohen dhe të veprojnë për ndryshim. Iniciativa e banorëve të Nerovës për të ndërtuar vetë shkollën është një akt i tillë emancipues. Ata nuk qëndruan të heshtur, nuk e pranuan margjinalizimin – por vepruan. Megjithatë, pa mbështetjen institucionale dhe pa legalizim, kjo përpjekje rrezikon të mbetet në kufijtë e një reagimi të përkohshëm, në vend që të kthehet në një politikë afatgjatë të barazimit social.

Dinjiteti dhe identiteti nëpërmjet shkollës

Shkolla nuk është vetëm një hapësirë ku mësohet; ajo është pjesë e identitetit individual dhe kolektiv. Të mësosh në një godinë të palegalizuar – ose edhe më keq, të mos kesh fare një godinë të denjë – krijon një ndjesi turpi dhe inferioriteti tek nxënësit. Në këtë mënyrë, shteti jo vetëm që dëmton formimin akademik të fëmijëve të Nerovës, por edhe vetëvlerësimin e tyre si pjesë e barabartë e shoqërisë.

Shteti i munguar dhe pabarazia territoriale

Ivan Illich, një tjetër kritik i sistemit tradicional arsimor, theksonte se institucionet e centralizuara shpesh humbasin lidhjen me nevojat reale të komuniteteve. Situata në Nerovë e vërteton këtë: politika arsimore formulohet në nivel qendror pa pasur ndjeshmëri ndaj realiteteve lokale. Një qeveri që flet për “arsim digjital” apo “modernizim të kurrikulave”, por injoron ekzistencën e shkollave të ndërtuara nga banorët, e komprometon vetë legjitimitetin e saj.

Çfarë duhet bërë?

• Legalizimi i objektit të shkollës duhet të ndodhë si një akt i drejtësisë sociale, jo si një “falje” për shkelje procedurale.
• Shteti duhet të ndërtojë një strategji për barazi territoriale në arsim, që përfshin një hartë të investimeve prioritare në zonat e margjinalizuara.
• Raste si ai i Nerovës duhet të kthehen në shembuj pozitivë të pjesëmarrjes komunitare, duke u mbështetur me fonde dhe projekte zhvillimi nga qeveria qendrore dhe ajo lokale.

Në fund, historia e fshatit Nerovë nuk është vetëm histori e një ndërtese pa leje – është një reflektim i ndarjeve të thella sociale, ekonomike dhe institucionale. Është një mundësi për të kuptuar pse arsimi nuk mund të jetë asnjëherë i ndarë nga drejtësia shoqërore. Flaka Media