Kur fëmijëve u mësohet urrejtja: Enciklopedia, librat shkollorë dhe prodhimi industrial i paragjykimit ndaj shqiptarëve

Opinion nga Driton Zenku

Ka pak vende në Evropë ku një komunitet që përbën më shumë se një të katërtën e popullsisë trajtohet si problem, si kërcënim, si popull i tepërt. Dhe ka edhe më pak vende ku ky trajtim fillon që në bankat e shkollës. Maqedonia e Veriut, fatkeqësisht, është një prej tyre.

Për më shumë se 20 vite, shqiptarët janë përpjekur të ndërtojnë një shoqëri të përbashkët, ndërsa tekstet shkollore vazhdojnë të ndërtojnë ndasi. Dhe nëse dikush mendon se bëhet fjalë për gabime të vogla, një lexim i thjeshtë i librave mjafton për ta bindur për të kundërtën: këtu ka sistem, model, qëllim.

Enciklopedia skandaloze – simptoma e sëmundjes shtetërore

Enciklopedia famëkeqe e MANU-s ishte akti i parë serioz i një nacionalizmi të vjetër, por të gjallë. Aty shqiptarët përshkruheshin si:

• “ardhacakë që erdhën pas pushtimeve turke”
• “popull me prapambetje kulturore”
• “problemi demografik i shtetit”
• “Shiptaar” – term racist, i shkruar ashtu si në regjimin serb

U tërhoq, por nuk u harrua — dhe shumë prej autoreve të saj sot janë recensentë, këshilltarë dhe autorë të librave shkollorë.

Teksti i gjeografisë 2025 – Kosova “Metohia”, sikur të ishte viti 1989

Rasti më i fundit e tregoi qartë se asgjë nuk ka ndryshuar. Në një libër të gjeografisë për klasën e shtatë Kosova emërtohej “Kosova dhe Metohia”, pikërisht si në propagandën e Serbisë së viteve të errëta. Përveç kësaj:

• paraqitej si territor i Serbisë,
• mungonin shqiptarët në përshkrimet etnike,
• harta ishte e manipuluar,
• kufijtë ishin të shtrembëruar me qëllim politik.

Edhe këtë herë zyrtarët e quajtën “gabim teknik”. Por nuk ka gabim teknik që të çon përpara në vitin 1989.

Librat e gjeografisë 2020–2022 – shqiptarët si “problem social”

Vetëm disa vite më parë një tjetër libër gjeografie përmbante fraza që i përshkruanin shqiptarët si “grup problematik” me “natalitet të lartë që krijon presion social”. Ky është gjuhë diskriminuese, në kundërshtim me çdo standard edukativ evropian. Dhe sërish, askush nuk mbajti përgjegjësi.

Historia ku shqiptarët nuk ekzistojnë

Në shumicën e kapitujve të historisë së Maqedonisë:

• shqiptarët fshihen nga mesjeta,
• reduktohen në shekullin XIX,
• paraqiten si të ardhur,
• nuk përmenden te Ilindeni,
• mungojnë gjatë periudhës shtetformuese,
• shihen si shkaktarë trazirash, jo si kontributorë të shtetit.

Kjo nuk është histori. Është fabrikim identitetesh.

Lënda “Shoqëri” – shqiptarët si hije në vendin e tyre

Në lëndën “Shoqëri”, ilustrimet dhe përmbajtjet shpesh:

• nuk përfshijnë shqiptarët,
• harrojnë festat shqiptare,
• anashkalojnë personalitetet shqiptare,
• i paraqesin marrëdhëniet etnike vetëm nga këndvështrimi maqedonas,
• relativizojnë diskriminimin.

Fëmijët rriten me idenë se populli i dytë i shtetit është diku tjetër, jo nëpër faqet e librave.

Abetaret – gabimet që e treguan sistemin

Skandali me abetaren e përbashkët tregoi se problemet fillojnë që në faqen e parë të shkollimit:

• mungesë korrektësie në flamuj,
• ilustrime të përzgjedhura njëanshëm,
• përkthime të pasakta,
• simbolikë shqiptare e minimizuar.

Edhe abetarja, libri që duhet të bashkojë fëmijët, u shndërrua në fushë-betejë politike.

Gjuha maqedonase – udhëzime të fshehta për fëmijët shqiptarë

Në disa libra të gjuhës maqedonase për nxënësit shqiptarë u gjetën ushtrime dhe tekste që:

• sugjeronin stereotipe,
• paraqisnin shqiptarët si më pak të arsimuar,
• përqeshnin kulturën shqiptare,
• krijonin ndarje etnike te fëmijët.

Kjo ndodh në një lëndë që duhej të ishte ura e komunikimit, jo mjeti i paragjykimit.

Hartat – shteti i rikrijuar nën hije

Në harta shkollore të viteve të ndryshme:

• Kosova paraqitej si pjesë e Serbisë,
• mungonin toponimet në gjuhën shqipe,
• kultura shqiptare zhdukej nga territori,
• kufijtë modifikoheshin sipas interesave nacionaliste.

Harta është politikë. Dhe politika e këtyre hartave është e qartë.

Ky nuk është sistem arsimor, por sistem i prodhimit të paragjykimit

Të gjitha këto raste së bashku tregojnë se kemi të bëjmë me një problem të strukturuar, që:

• ushqehet nga ideologjitë e vjetra,
• rigjenerohet në institucione,
• kalon sitën pa kontroll,
• dëmton gjenerata të tëra,
• prodhon fëmijë që nesër bëhen politikanë, mësues, policë, gjykatës me paragjykime të mësuara në shkollë.

Kjo është e rrezikshme. Dhe është e padurueshme.

Shqiptarët nuk kërkojnë privilegje – kërkojnë të vërtetën

Shqiptarët nuk kërkojnë t’u fryhet roli, por të njihet ai. Kërkojnë:

• prezencë faktike në histori,
• përfaqësim korrekt në gjeografi,
• simbole të barabarta në abetare,
• gjuhë të respektueshme në tekstet e lëndëve,
• hartim profesional të librave,
• komision të pavarur recensimi me ekspertë shqiptarë dhe ndërkombëtarë,
• përgjegjësi institucionale për autorët e fyerjeve.

Asgjë më shumë. Dhe asgjë më pak.

Historia nuk mund të shkruhet pa shqiptarët

Nëse Maqedonia e Veriut synon të ndërtojë një shoqëri të drejtë, duhet të fillojë nga librat. Nga faqja e parë. Nga e vërteta.

Sepse një shtet që prodhon libra të rremë nuk mund të prodhojë qytetarë të mirë.
Dhe një shoqëri që mëson fëmijët me urrejtje nuk mund të ketë paqe të qëndrueshme.

Vijon ditën e mërkurë….